کیش از دوران هخامنشیان تا پایان دوران ساسانی
کیش از دوران هخامنشیان تا پایان دوران ساسانی
به هر تقدیر بعد از شکل گرفتن پادشاهی هخامنشیان که بزرگترین و طولانی ترین زمان امپراطوری را در کل تاریخ داشت (220 سال از 550 الی 330 ق م) و توانسته تمامی سلطنت های پیشین خود را جزو قلمرو ایران نماید، جزیره کیش اهمیت خود را به دست آورد. در دوران حکومت هخامنشیان، کیش به عنوان مرکز صید مروارید و تجارت دریای پارس بود. حتی بعد از حمله اسکندر به سرزمین ایران و انقراض حکومت هخامنشیان، (20 سال از 330 الی 310 ق م) و همچنین در زمان سلوکیان که خاندان و جانشینان اسکندر بودند سال از ۳۱۰(60 سال از 310 الی 250 ق م) و دردر شاهنشاهی پارت ها یا همان اشکانیان (476 سال از 250 ق م الی 226 م) و همینطور در دوران شاهنشاهی ساسانیان که دومین حکمرانی پارسیان بود (425 سال از 226 الی 652 م) جزیره کیش اهمیت و جایگاه ر محفوظ نگاه داشته بود. به عنوان مثال نئارک (نعارخ یا نیاروک یا نئارکوس با نئارخوس) که یکی از دریاسالاران اسکندر بود، مامور می شود که اکتشافاتی را در دریای پارس انجام دهد.
نئارخوس در اکتشافات خود، از جزیره ای به اسم آراکاترا نام می برد. از روی نشانه های آن اینطور استنباط می شود که منظور او جزیره کیش بوده و از آن به نیکی یاد کرده. و اما دلیل:
یکی از قدیمی ترین اختراعات ایرانیان که یادگار دوران باستان است و شاید بتوان گفت، مربوطه به نخستین روزهایی است که ایرانیان به در با دست یافتند، ابداع چراغ های دریایی است. ایرانیان در جزایر و بنادر دریای پارس، برج ها و مناره هایی داشتند که شبها به آن آتش می افروختند تا کشتیها را راهنمایی کنند. وجود آب شیرین وسرسبزی زمین، صید مروارید های زیبا و در شب هنگام، روشنی برجها عاملی بود که این دریا نورد از جزیره کیش ما بین تمامی جزایر ایرانی به نیکی یاد کند. از جزیره کیش با نام های کیش، کیان، قشم و کشم و در متون یونانی به نامهای آراکاترا، کامتینا، آوارکتا، فین و کن نیز یاد شده است است.
بعد از حمله اعراب به ایران (14 سال هجری) و جنگ قادسیه، بعد از 17 سال و با کشته شدن یزدگرد سوم (سال 31 هجری)، کل پادشاهی ایران به دست اعراب افتاد و خلفای عباسی به مدت 226 سال (تا 257 ق) بر ایران حکمرانی کردند. اولین جزیره ای که اعراب بر آن مستولی شدند بحرین بود که این مهم به دست "جاروابن عمر و عبدالقیس نصرانی" که از قبیله عبدالقيس بود صورت گرفت که کم کم تمامی جزایر ایران دست یافتند. جزیره کیش در میان تمامی جزایر موجود از اهمیت بالاتری خوردار بود و بیشتر مورد توجه اعراب قرار داشت و چه بسا مهاجمان به جزیره کیش شاید همان افراد قبیله عبدالقيس بودند که بعدها نام این جزیره زیبا را قیس گذاشتند. (نه آن داستان پیرزن و گربه و پسران قیس).
بعد از حکومت عباسیان ، صفاریان ، آل بویه، سلجوقیان،خوارزمشاهیان، مغولان و در زمان ایلخانان مغول (پادشاهان مغول ایرانی مسلمان شده)، کشور به صورت ایلخانی اداره می شد. در این دوران کیش به عنوان دولتخانه (جای خزانه) اتابکان فارس بود که این امر دلالت بر اهمیت بالای این جزیره داشت و نام آن درکنار شهرهای بزرگ آن زمان برده شده است.