برخوار و میمه، اصفهان
برخوار و میمه
این شهرستان در شمال شهرستان اصفهان و باختر شهرستانهای نطنز و کاشان واقع شده است و دارای گستردگی ۷۳۷۲ کیلومترمربع و جمعیتی افزون بر ۲۷۸۰۰۰ نفر میباشد. شاهین ،شهر مرکز این شهرستان است که با ۸۵۰۰۰ نفر سکنه در فاصله ی ۴۰۴ کیلومتری پایتخت و بلندی ۱۶۰۰ متر از سطح دریای آزاد واقع شده است این شهرستان در ناحیه ی بیابانی و نیمه بیابانی استان اصفهان واقع شده است و اقتصاد آن بیشتر مبتنی بر صنعت و معدن میباشد که در کنار این دو صنایع دستی و کشاورزی نیز جایگاه ویژه ای دارد. از معروفترین صنایع آن میتوان به صنایع هواپیما و هلی کوپترسازی (هسا) و از بارزترین معادن این شهرستان معادن طلای موته میمه را میتوان برشمرد. خربزه ی سین و گرگاب از روزگاران گذشته، همواره شهرتی جهانی داشته که در شیرینی و لطافت، نظیر نداشته و ندارد و آن را در ردیف خربزه ی بخارا قرار میدهند.
آثار برجای مانده از روزگاران گذشته، تاریخی پیش از اسلام دارند که در این مبحث به شرح آثار سلجوقی و صفوی آن میپردازیم. شهر گز و آثار برجای مانده آن؛ این شهر در فاصله ی ۲۴ کیلومتری شمال اصفهان، از فلکه ی شهدا و از راه اتوبان کاوه در مسیر اصفهان-تهران قرار گرفته است که در آن مسجد جامعی از روزگار سلجوقیان، کاروان سرایی از دوره صفویه و منزلگاهی از عهد قاجاریه وجود دارد.
مسجد جامع در نزدیکی میدان توحید این شهر قرار گرفته است با الگوی معماری مساجد ایرانی یعنی چهار ایوانی و تزیینات ظریف آجرکاری دوره ی سلجوقی که به روزگار تیموری و صفوی و قاجار و معاصر، تغییراتی در آن حاصل شده است. لیکن شاخص های زیبایی آن همچنان از روزگار سلجوقی باقی استو جلب توجه می کند. ایوان اصلی مسجد در جانب جنوبی آن است که در دو سوی آن، دو فضا با اندازه های ۱۶/۸×۱۵ متر به صورت ستون دار وجود دارد و در ضلع خاوری همین فضا، زیرزمینی در عمق ۲/۸ متری طراحی شده و شبستانی با گستردگی ۸۰۰ مترمربع با ۷۰ ستون دارد که ستونها بار تاقهای صفوی آن را تحمل میکنند. کاشی نوشته های مسجد در ایوان خاوری یکی تاریخ ۹۵۲ هجری و دیگری سال ۱۲۵۹ هجری را نشان میدهد. مناره ی سلجوقی مسجد با تزیینات ساده ولی ظریف آجری با بلندی ۱۳ متر هنوز باقی است هر چند که قسمت اعظم آن به مرور زمان فرو ریخته است.
کاروان سرای گز به عنوان یکی از نمونه های بارز کاروان سراهای دوره ی صفویه است که دارای چهار برج دیده بانی در چهار گوشه ی آن و ابعاد بیرونی به طور تقریبی ۹۰×۹۰ متر میباشد.
مسجد و مناره سین در فاصله ی ۲۹ کیلومتری شمال اصفهان در جاده ی اصفهان-تهران از راه اتوبان کاوه و از طریق شهر گز به روستای تاریخی سین میرسیم که در فاصله ی ۵ کیلومتری گز قرار دارد. در بدو ورود قامت سر به فلک کشیده ی مناره ی سلجوقی آن با بلندی نزدیک به ۳۵ متر خودنمایی میکند. در انتهای مناره، که قسمتی از تاج آن فرو ریخته، کاشی نوشته ای بسیار زیبا با کاشی لاجوردی و به خط کوفی تزیینی وجود دارد که آیه ی ۳۳ از سوره ی فصلت بر آن خوانده میشود و در پای مناره در بلندی ۵ متری، آجر نوشته ای به شکل برجسته، تاریخ ۵۲۶ هجری را نشان میدهد. مسجد سین نیز از روزگار سلجوقیان است که در بالای محراب آن، لوحی سنگی با آجر نوشته ای به خط رقاع سال ساخت آن را سال ۵۲۹ هجری معرفی میکند. بنابر روایات تاریخی، جنگ میان مغولان و سلطان جلال الدین خوارزمشاه در نزدیکی مناره ی سین اتفاق افتاده است.
ارگ تاریخی مورچه خورت به فاصله ی ۴۰ کیلومتری شمال اصفهان از جاده ی اصفهان-تهران واقع شده که پیرامون آن را ناحیهای بیابانی احاطه کرده است. تاریخ بنای نخستین آن بر ما مجهول است لیکن در ابتدا به شکل روستایی بوده که حداقل از دوران صفویه وجود داشته است و اقتصاد آن به دلیل واقع شدن در جلوی جاده ای کاروان رو، رونقی چشمگیر یافته و به مرور زمان به ارگ تبدیل شده است. هم اکنون در کنار ویرانه های بر جای مانده، منازلی سالم نیز باقی مانده است. در بدو ورود به ارگ، امامزاده ای با گنبد هرمی و تزیینات کاشی کاری به چشم میخورد. روستای اندرون ارگ دارای بناهایی تدافعی میباشد که آن را از پیشامدهای غیرمنتظره ی روزگار بر حذر میداشته به طوری که تا به امروز از تغییر و تحولات ساختارهای نوین شهرسازی ایمن مانده است. باروی روستا از دیواری بلند، با ابعاد برونی ۱۸۰ گام در ۱۸۰ گام تشکیل شده که دیوارهای پیرامونی آن نزدیک به ۱۲ متر بلندی داشته و در فاصله هایی مناسب برجهایی جهت دیده بانی و نگهبانی طراحی شده اند. در درون، خانه های قدیمی بیشماری به چشم می خورد که نماینده الگویی از معماری روستای کویرنشین است. هر منزل به نوبه ی خود دارای طرح و الگوی تزیینی خود میباشد. زیربنای خانه ها از سنگ است که دیوارهای خشتی با پوشش کاهگلی بر آن استوار گردیده است. یادآوری میکنیم که چنین سبک و شیوهای در ایران تا نیمه دوم سده ی بیستم میلادی معمول بوده است. ارگ مورچه خورت در محوری به مرکزیت مسجد بزرگش بنا شده است هر چند که مسجد کنونی دیرینگی چندانی ندارد، لیکن جایگزین مسجدی کهنتر شده است. شکل گیری خانه ها به صورت استقرار گروهی در جوار یکدیگر و در دو سوی یک راهروی اصلی با کف پوش سنگ فرش است که مستقیم به عمق ارگ راه مییابد و از آن سوی به راهروهای سرپوشیده ای ختم میگردد که خانههای پیرامون آن در دو طبقه قرار گرفته و گاه دارای معماری شگرف و پیچیده ای هستند. بنابراین با گردش در درون ارگ امکان مشاهده جزییات معماری جالب روستایی و بومی برای بیننده فراهم میگردد.
پناهگاه حیات وحش موته، این منطقه بین شهرستانهای میمه و برخوار، خوانسار، گلپایگان و در ۲۷۰ کیلومتری شمال باختری اصفهان قرار دارد. گستردگی آن ۲۲۰۰۰۰ هکتار و حفاظت این منطقه بیشتر به منظور حمایت از گله های آهو میباشد. پناهگاه و حیات وحش موته از سال ۱۳۴۳ خورشیدی، منطقه ی حفاظت شده اعلام شده است. منطقه ی موته محل زیست گونه های پستانداران چون کل، بز، قوچ، میش، خزندگانی چون مار و پرندگان میباشد. شمار ۳۱۸ گونه گیاهی گلدار نیز در منطقه شناسایی شده است. از گونه های گیاهی موته، درختچه زارهای بادام، پسته ی وحشی و بوته زارهای بالش مانند خاردار و درمنه را باید نام برد. موته نام دهکده ای در بخش میمه است که دارای معدن طلا نیز می باشد.