مسجد جامع اصفهان؛ مذهب و هنر در یک قاب

اصفهان یکی از کلان‌شهر‌های بزرگ ایران محسوب می‌شود که دارای جاذبه‌های گردشگری، تفریحی، تجاری و از همه مهم‌تر تاریخی است. زیبایی‌های این شهر تمامی ندارد و به هر کجای شهر اصفهان که بروید با فرهنگ، آداب و رسومی خاص آشنا می‌شوید، انگار در حال ورق زدن برگه‌هایی از تاریخ ایران هستید. در این مطلب می‌خواهیم به معرفی یکی دیگر از آثار زیبا یعنی مسجد جامع اصفهان بپردازیم و به صورت کامل آن را مورد بررسی قرار دهیم.

مسجد جامع اصفهان که برخی آن را با نام‌های مسجد جامع عتیق و مسجد جمعه نیز می‌شناسند، یکی از مهم‌ترین بناهای تاریخی شهر اصفهان محسوب می‌شود که قدمت آن به قرن دوم هجری قمری بازمی‌گردد.

این بنای زیبا در سال 156 هجری قمری با ابعاد کوچک و متناسب با جمعیت آن دوره اصفهان ساخته شد که یکی از عوامل شهر نشینی در آن دروه نیز بود. 70 سال پس از این ماجرا درست در سال 226 هجری به فرمان خلیفه معتصم عباسی مسجد خراب شد و مسجدی جدید با ستون‌های چوبی ساخته شد که هنوز هم اثرات آن پابرجاست.

مهم‌ترین تغییرات در دوره سلجوقیان روی این بنای تاریخی اعمال شد. در آن زمان معماران از الگوی مسجد‌عربی فاصله گرفته و با ایجاد چهار ایوان در چهار ظلع این مسجد سبکی جدید را پدید آورنداند که به مسجد ایرانی معروف شد. در سال 515 هجری قمری این مسجد توسط اسماعیلیان به آتش کشیده شد و قسمت عظیمی از این مسجد خراب شد، اما در طول تاریخ توسط ایلخانی، مظفری، تیموری، صفوی و قاجار باسازی و مورد مرمت قرار گرفته است که ما این بنا تاریخی و زیبا را مدیون آن‌ها هستیم.

معماری مسجد جامع اصفهان و مشخصات بنا

مسجد جامع اصفهان با نقشه چهار ایوانی ساخته شده و از آن‌جایی که هنر و معماری 15 قرن دوران اسلامی را در خود گرد آورده است، یکی از زیباترین آثار تاریخی کشور محسوب می‌شود. همان‌طور که در بالا نیز اشاره کوچکی شد، این مکان در گذشته به سبب آتش‌سوزی و جنگ‌های تعدد آسیب‌های فراوانی دیده و دوباره مورد باسازی و مرمت قرار گرفته.

در حال حاضر مجسد دارای ورودی‌های مختلفی است که هر یک فضای مسجد را به بخش‌های از بافت پیرامون آن مرتبط می‌کند.

یکی از مهم‌ترین اقدام‌هایی که پس از این مسجد سعی شد در تمامی مسجاد از آن استفاده شود، معماری مسجد ایرانی بود که در آن چهار ایوان زیبا در ضلع‌های شمالی، جنوبی، غربی و شرقی بنا شد که هر کدام به ترتیب با نام‌های صفه درویش، صفه صاحب، صفه استاد و صفه شاگرد شناخته می‌شوند.

نمای داخلی صحن مسجد و کاشی‌کاری‌ها طبق اسناد به جای مانده مربوط به قرن نهم هجری قمری است که احتمالا مناره‌ها نیز مربوط به همان زمان هستند و در همان قرن ساخته شده‌اند.

توصیف کلی بخش‌های مختلف مسجد

اگر بخواهیم یک توصیف کلی از مسجد جامع اصفهان داشته باشیم باید بگویم مسجد از قسمت‌های مختلفی تشکلی شده که این قسمت‌ها شامل شبستان مسجد که باگچ‌بری‌های بسیار زیبایی تزئین شده، گنبد جنوبی که در دروه سلجوقیان ساخته شده، گنبد شمالی که به صورت قرینه با گنبد جنوبی است، ایوان درویشی که در ضلع شمالی قرار دارد، ایوان صاحب که در ضلع جنوبی قرار دارد، ایوان استاد که در ضلع مغرب واقع شده، ایوان شاگرد که در ضلع مشرق واقع شده، ایوان عمر که در متنهی الیه ضلع شرقی قرار دارد، شبستان زمستانی بیت الشتا و مسجد الجایتو که در شمال ایوان استاد قرار دارد و یک شبستان کوچک و زیبا است که دیدن کردن از آن خالی از لطف نیست. مسجد جامع اصفهان تمامی قسمت‌های نام برده را شامل می‌شود و با ورود به آن حس می‌کنید که در صحن‌های حرم مطهر امام رضا(ع) قرار دارید.

سردر، شبستان‌ها و گنبد مسجد جامع

سر در ابواسحاقیه

سر در ابواسحاقیه در شمال غربی مسجد جامع اصفهان قرار دارد که به کوچه ابواسحاقیه اصفهان ختم می‌شود؛ البته در اکثر مواقع قابل تردد نیست و درب آن بسته است. روی این سر در لوحی وجود دارد که مربوط به سال 1301 هجری قمری است که روی آن با خط ثلث آیه 23 تا 39 سوره ص نوشته شده است.

شبستان‌ها

یکی از زیباترین شبستان‌های مسجد جامع اصفهان شبستان صفوی است که در انتهای جنوب غربی مسجد قرار دارد. کارشناسان معتقد‌اند که این شبستان در دروه تیموری ساخته شده است. این شبستان زیبا به دو قسمت تقسیم شده است که قسمت شرقی از ستون‌های بسیار زیادی که به صورت مربعی و شطرنجی هستند و همچنین 28 چشمه در سقف تشکیل شده است.

در قسمت غربی نیز شش طاق با دهانه 9 متری، هفت چشمه به صورت باریک روی طاق‌ها ایجاد شده است. یکی دیگر از زیباهایی این شبستان قسمت محراب آن است که با سنگ مرمر ساخته شده و اشعار زیبایی نیز روی آن نوشته شده است.

گنبد

گنبد اصلی این مسجد که با نام گنبد تاج المک که به گنبد خاکی نیز معروف است در قرن پنجم هجری قمری ساخته شده و طبق اسناد موجود گنبد را وزیر ملک‌شاه سلجوقی ساخته است و در کتیبه‌ای که روی آن نصب شده نام وزیر و سال دقیق ساخت آن نوشته شده است.

راه های دسترسی به مسجد جامع

پس از رسیدن به شهر زیبای اصفهان برای رفتن به این مسجد به چندین روش مختلف می‌توانید اقدام کنید. در روش اول می‌توانید از خیابان کمال وارد خیابان کمرزین شوید و تا ورودی مسجد پیاده بروید. در روش دوم می‌توانید از خیابان مجلسی وارد خیابان ابن سینا شوید و حدودا 10 دقیقه پیاده‌روی کنید.

در هر صورت شما می‌توانید از وسایل عمومی مانند تاکسی مترو و اتوبوس برای رسیدن به این نقطه از شهر اصفهان استفاده کنید. برای اطلاع بیشتر می‌توانید به نقشه زیر مراجعه کرده و از آدرس دقیق این بنای تاریخی مطلع شوید.

هزینه و زمان پیشنهادی بازدید از مسجد

شما برای بازدید از این مکان تاریخی می‌توانید همه روزه از ساعت 9 صبح تا 12 ظهر و از 14 تا 16:30 عصر با پرداخت هزینه جزئی بازدید کنید.

جاذبه های دیدنی اطراف مسجدجامع اصفهان

جاذبه‌های که در نزدیکی مسجد وجود دارد شامل:

• بازار صفهان
• میدان کهنه
• عصارخانه
• مسجد هارونیه
  
  

هتل‌ها

هتل‌های که در نزدیکی این بنای زیبا وجود دارد و می‌توانید با مراجعه به آن‌ها از امکانات رفاهی خوبی برخوردار شوید، این هتل‌ها شامل موارد زیر است:

• هتل هشت بهشت
• هتل عباسی
• هتل صفوی
• هتل ستاره اصفهان

رستوران‌ها

در این منطقه که مسجد جامع قرار دارد رستوران‌های بسیار باکیفیتی وجود دارد که شما اگر در آن مکان‌ها غذایی بخورید، هیچگاه مزه آن را فراموش نخواهید کرد. این رستوران‌ها شامل:

• کافه نمکدان
• رستوران قصر منشی
• رستوران نقش جهان
• رستوران شهرزاد