تیران و کرون

شهرستان تیران و کرون با گستردگی ۱۶۲۰ کیلومتر مربع در باختر شهرستان نجف آباد قرار گرفته است و افزون بر ۶۴۰۰ نفر جمعیت را در این گستره جای داده است. این شهرستان شامل دو بخش، مرکزی و کرون، سه شهر تیران، رضوان شهر و عسگران و چهار دهستان رضوانیه، ورپشت، کرون سفلی و کرون علیا میباشد. شهر تیران مرکز این شهرستان است که با جمعیت ۱۴۰۰۰ نفر در فاصله ی ۵۰ کیلومتری باختر اصفهان قرار گرفته و بلندی آن از سطح دریای آزاد ۱۶۴۰ متر میباشد. این شهرستان در دل کوه های زاگرس قرار گرفته است، مهمترین بلندی های این شهرستان را دالان کوه در شمال باختر تیران با بلندی ۳۴۵۰ متر، کوه ویر با بلندی ۲۹۵۰ متر و سورمه ۲۳۴۷ متر تشکیل میدهد. این بلندی ها نقش به سزایی در بارندگی، آب و هوا و پوشش گیاهی منطقه دارند. رود مرغاب در این شهرستان جریان دارد و از بلندیهای دالان کوه سرچشمه میگیرد و پس از سیراب کردن دشتهای تیران و کرون و نجف آباد به زاینده رود می پیوندد.

پوشش گیاهی در دالانکوه بسیار غنی و گونه های گون به فراوانی دیده میشوند. در شمال و شمال خاوری شهرستان نیز چمنزارهای خوبی وجود دارد و گون گزی، کنگر، شوید کوهی، پیاز کوهی و لاله های واژگون می روید. فرآورده های کشاورزی این منطقه نیز گوناگون است و در کشتزارهای آن گندم، جو، عدس، نخود، لوبیا، باقالا، سیب زمینی، هویج، چغندر، بادمجان، گوجه و در باغها گیلاس، گلابی، آلبالو، آلوزرد، آلوسیاه، هلو، زردآلو و سیب برداشت میشود.

آب و هوای این منطقه، دارای تابستانهای گرم و زمستانهای سرد است. پر باران ترین ماه سال نیز آذر و دی ماه است. بالاترین درجه ی حرارت ۳۵ درجه و پایینترین درجه حرارت، در زمستان به منهای ۱۵ درجه میرسد. کوهستان ها بیشتر برف گیر است، از این رو، پیست اسکی دالان کوه، پذیرای دوستداران ورزش اسکی در این فصل است. مردم این شهرستان، فارسی زبان هستند، گویش های لری و ترکی نیز در منطقه وجود دارد.

جاذبه های طبیعی شهرستان؛ چشمه و کرانه های رود مرغاب، چشمه شاهی، آبشار کرد عليا، فضای پیرامون سد خمیران، دشت لاله های واژگون دالان کوه، و منطقه ی حفاظت شده ی قمیشلو در خاور این شهرستان از جاذبه های طبیعی شهرستان به شمار میروند.

جاذبه های تاریخی شهرستان؛ از دوران پیش از اسلام، این منطقه محل اقامت قومهای گوناگون بوده است، آثار مربوط به قلعه ها گورستانها گواه این مطالب است. در دوره ی صفویه و قاجاریه نیز این منطقه تفرجگاه و شکارگاه پادشاهان این دودمان به شمار میرفت و آثار مربوط به مقرهای شکارگاهی ایشان در منطقه به چشم میخورد. قلعه ی جاجا با طرح ذوزنقه ای بر فراز تپه ای به بلندی ۱۰۰ تا ۱۲۰ متر و ۷۰۰ سال دیرینگی در شمال باختری تیران قرار دارد. این قلعه در کنار جاده قرار دارد و ویرانه های آن از دور نمایان است. دو برج دیده بانی قلعه و در سنگی زیبای آن بر جای مانده است.

قلعه ی قمیشلو، واقع در منطقه حیات وحش قمیشلو و بر دامنه کوه از بناهای دوره ی قاجاریه است و مقر شکارگاهی ظل السلطان، حاکم اصفهان بوده است. این قلعه، برج گرد و بزرگی در مرکز دارد که به سان کاخی در میان قلعه قرار گرفته است. نمای بیرونی آن به صورت سه طبقه که در طبقه ی اول، تاق نماهایی با تزیینات کاشی کاری دارد. دهکده تندوان در ۱۰ کیلومتری شمال باختری شهر تیران دارای برج کبوتر است. کاروان سرای دهکده ی نجم الملک قلعه و گورستان قدیمی دهکده ی میرآباد، قلعه و دهکده ی محمدیه، بافت تاریخی و قلعه برج قاجاری دهکده ی حسن آباد از دیگر جاذبه های تاریخی شهرستان به شمار میرود.

سوغاتی های تیران و کرون؛ صنایع دستی این شهرستان را قالی بافی، تنورسازی و زنگوله سازی تشکیل میدهد. سوغاتی این شهرستان در همه ی فصلهای سال شامل کشمش، گردو، بادام، زعفران (دهکده ی دولت آباد) و عسل (دامنه های دالان کوه) می باشد.