باغ فین کاشان، شهری در کناره کویر (قسمت 2)

باغ فین کاشان، شهر در کناره کویر (قسمت 2)

هزاران سال است که از بن رشته کوه کرکس آب زلال و شافی که به چشمه ی سلیمانیه مشهور است می جوشد و مردم کاشان سده های متوالی است که شاهد وجود باغ با صفایی در نزدیکی این چشمه بوده اند. تا حدی که بنای باغ را به روزگاران پیش از اسلام نسبت می دهند. لیکن آنچه امروز بر ما ثابت گردیده، این است که بنای این باغ پس از زلزله بنیان کن سال 982 هجری بنا شده است و شاه عباس نخست، در ابتدای سده ی یازدهم هجری، محل باغ قبلی را ترک گفته و فرمان ساخت باغ کنونی را در محل کنونی، که 500متر بالتر و نزدیک تر به مظهر چشمه بوده، صادر نموده است. خرابه های باغ پیشین، دورانی را از سده ی چهارم تا دهم هجری معرفی می نماید. با ایجاد باغ جدید فین، طراحان و معماران، هنرمندان به فکر ایجاد ارتباط معقول و منطقی میان انسان و طبیعت به وسیله ی حواس پنجگانه افتادند. بنابراین طراحی با نمایش آب در این باغ با یاری جستن از شیب زمین به شیوه ی بسیار ماهرانه ای اجرا گشته است. کاخ شترگلو که در عهد شاه عباس نخست بنا گردیده و در مرکژ باغ قرار دارد، در حقیقت گلوگاه آب و در محل جوشش و هدایت آب می باشد. الگو، الگوی باغ های ایرانی است چرا که از این نقطه فضای باغ به چهار قسمت تقسیم شده و در هر عمارت شترگلو دارای چهار تاق بلند مشرف به چهار سوی باغ است.

"از خلد نشان بود این باغ که طرحش

فرمودی عباس شه خلد مکان است

آن سرو کهن سال، نماینده ی عصری است

کآزادگی مردمیاش نقل جهان ست

آثار بزرگان بین، اندر در و دیوار

آثار جوان مرد ز کردار نشان است"

ملک الشعرای بهار

نیز برج و بارویی ستبر پیرامون این باغ طراحی شده و باغ آماده پذیرایی پادشاهان صفوی به هنگام سفر و توقف در کاشان شد. شاه صفی جانشین شاه عباس، عاقبت بر اثر باده گساری فراوان در این باغ بود که در کاشان درگذشت. با تهاجم افغانها اوضاع این باغ همچون سایر مملکت به تباهی کشیده شد و در عهد کریم خان زند، کاخ مخصوص وی که به خلوت کریم خانی مشهور است در ضلع جنوبی باغ ساخته شد. اما دیگر بار زلزله ویرانگری، به سال ۱۱۹۲ هجری، دوران رکود باغ فین را رقم زد. با روی کار آمدن خاندان قاجار، دوران حیات مجدد باغ فین آغاز گشت و فتحعلی شاه به بازسازی و مرمت آن فرمان داد. با نظارت وزیر اعظم وی، نماسازی جدولهای جلوی کاخ شترگلوی عباسی و خیابانهای اصلی باغ، مرمت حمام بزرگ و ساخت حمامی کوچک در جوار آن، همچنین عمارت نو بنیادی، که به نام پادشاه قجر شتر گلوی فتحعلی شاهی نام گرفت، ساخته شد. این بنا نیز به صورت چهار تاق که سه تای آن مشرف به باغ است و در میان آن حوض بزرگی که محل جوشش آب چشمه است، قرار دارد و با نقاشیهای زیبایی آراسته شده است.

پس از مرگ این پادشاه ستاره ی اقبال و عمارت هایش رو به افول نهاد و پادشاه دیگری تکیه بر تخت کیانی نهاد و فاجعه ای تاریخی را رقم زد که برای همیشه در اذهان مردم ایران زمین باقی ماند. ناصرالدین شاه دستور به قتل رادمردی بزرگ داد که در دوران زمامداری قاجاریه ایران نظیر وی را کمتر به خود دیده بود. آری، به اشاره ی شاه قاجار، میرزا تقی خان امیرکبیر را در حمام باغ فین رگ زدند و از آن پس باغ فین به ماتم کده ای تبدیل شد. پس از دوران پرتلاطم قاجاری، باغ فین مورد مرمت قرار گرفت و امروز به گونه ی موزه و گردشگاهی برای مسافران در آمده است.

مسجد جامع کاشان؛ این مسجد که بنای نخستین آن را در سده ی نخست اسلامی نهاده اند، در خیابان بابا افضل کاشان واقع شده است. مسجد در دوران آل بویه بازسازی و در عهد سلجوقی تجدید بنا گردید که از آثار این دوره مناره آجری زیبایی است با آجر نوشته ای به خط کوفی که تاریخ سال ۴۶۶ هجری را خاطر نشان میکند. مسجد در دوران صفویه دچار الحاقات و مرمت هایی شده، لیکن زلزله ی سال ۱۱۹۲ آن را به ویرانی میکشاند و در نهایت بازسازی مسجد جامع در سال ۱۲۰۷ هجری به طور اساسی به پایان میرسد.

مجموعه تاریخی بازار؛ از مسیر تقاطع خیابان بابا افضل و میدان کمال الملک تا حدود دروازه دولت مجموعه تاریخی بازار کاشان مشهود است. اگر دوره ی ساخت بازار را به زمان سلجوقیان نسبت دهیم به بیراهه نرفته ایم. لیکن آنچه را که امروز میبینیم مربوط به بازار عهد صفوی و قاجاریه می باشد.

از جانب باختری که وارد مجموعه بازار شویم دو کاروان سرا، هفت سرای، سه آب انبار، ۶ مسجد، دو حمام، سه تیمچه و دو مدرسه ی علوم دینی را برابر دیدگان خود داریم، که زیباترین نقطه این مجموعه تیمچه امین الدوله است که در یکی از نقاط مرکزی بازار میانچال واقع گشته است.

این تیمچه از شاهکارهای معماری دوران قاجار است که ساخت آن توسط یکی از جال ه نام آن زمان، امین الدوله هزینه گردید و به دست استاد علی مریم در سال 1285 هجری بنا گردیده است.

این بنای باشکوه در سه طبقه بنا شده است که به ترتیب طبقه ی زیرین جهت انار، طبقه ی دوم جهت بازرگانی و طبقه ی سوم برای استراحت و اقامت بازرگانان طراحی شده بود. فضای پوشیده آن بلندایی بی نظیر و بس با شکوه دارد و با تزئینات آجرکاری و کاشی کاری آراسته شده است.