آران و بیگدل

شهرستان آران و بیدگل با گستره ای برابر با ۲۹۳۹ کیلومتر مربع و جمعیتی افزون بر ۹۰۰۰۰ نفر، در خاور شهرستان کاشان و شمال و شهرستان نطنز و نیمروز دریاچه نمک قم و استان سمنان قرار گرفته است. شهر آران بیدگل مرکز این شهرستان است که ۵۸۰۰۰ نفر جمعیت دارد و در بلندی ۹۱۰ متری از سطح دریای آزاد و در فاصله ی ۱۹۵ کیلومتری شمال شهر اصفهان واقع شده است. همان طور که میبینیم ۸۰ درصد از جمعیت شهرستان در شهر آران و بیدگل ساکن هستند و دلیل آن کویری بودن منطقه خشک ناحیه است که دشتهای آن خالی از آبادی و سکنه است.

آبادیهای این شهرستان در نوارهای نیمروزی و باختری شهرستان قرار گرفته اند و منطقه را دشتهای گسترده ی خشک فرا گرفته است. سه توده ی کوهستانی سفیدآب، کوه آب ریزان و کوه لطیف در خاور شهرستان، بلندی های آران و بیدگل را تشکیل میدهند.

آب و هوای این منطقه گرم و خشک و بیشترین درجه گرما در تابستان است که به ۵۰ درجه ی سانتی گراد میرسد و در زمستان به پایینترین درجه یعنی ۵ درجه زیر صفر نزول می کند.

جاذبه های طبیعی و تاریخی شهرستان از زیباترین جاذبه های طبیعی این شهرستان میتوان به منطقه ی مرنجاب اشاره کرد. مرنجاب دور از هر آبادی قرار گرفته و بلندی آن از سطح دریای آزاد ۸۱۰ متر است و یکی از معروفترین ریگزارهای ایران به نام بندریگ در نزدیکی آن قرار دارد. مرنجاب به صورت واحه ای کوچک در میان دشتی بزرگ و خشک است که دو رشته کاریز آب شور و شیرین آن را سیراب میکند. در جبهه ی شمال و شمال باختری مرنجاب، کوه های منطقه به نام سیاه کوه و در ضلع خاوری و جنوب خاوری آن بندریگ و منطقه ای به نام چاه دست کن واقع گردیده و در ۵ کیلومتری باختر آن، دریاچه ی نمک به صورت پدیده ای بی همتا و زیبا قرار گرفته است.

هنگامی که شاه عباس اول صفوی پایتخت دوم خود را در فرح آباد مازندران قرار داد این منطقه مورد توجه قرار گرفت زیرا که در مسیر شاهراه اصفهان به فرح آباد، در کنار جاده ی سنگفرش واقع گردید.

شاهراه سنگفرش شده از میدان نقش جهان اصفهان آغاز و از جلوی مسجد جامع عتیق گذشته و از میان قسمت شمالی شهر رد شده و از دهکده ی زینبیه میگذشت توقف گاههای آن در کمشچه، دنبی، بهجت آباد قلعه، سنگی خالدآباد و امام زاده علی عباس بود. هر ایستگاه را کاروانسرایی بود تا کاروان قدری بیاساید و بامدادان رهسپار گردد. از این محل، مسیر به سمت شمال خاوری تغییر جهت داده و از روی یک منطقه ی ماسه ای گذشته، از دره ی بین کوه های یخ آب و کوه های چاه قله ادامه یافته و از آبگرم میگذشت و به سفید آب می رسید. در سفید آب دو راه به طرف عباس آباد - سیاه کوه می گذشت. ۱۶ کیلومتر پس از عباس آباد – سیاه کوه، جاده ی کاروان رو تبدیل به جاده سنگفرش می شد که ۳۵ کیلومتر در کنار کویر نمک ادامه می یافت. در این قسمت هنوز هم آثار پل های فراوانی دیده می شود. تمام این منطقه، هم اکنون همچون گذشته، پر از گله های جانوران وحشی چون آهو و گورخر است. بنابراین ایجاد جاده در این راه توسط شاهان صفوی و قاجار تنها برای گذر کاروان نبوده، بلکه شکار و دسترسی به آن در این منطقه میسر بوده است. هم زمان با آغاز بنای بزرگ شکارچیان در سفیدآب، از کنار آن، کاروان رویی نیز به سوی کاروان سرای مرنجاب (در مسیر کاشان) منشعب گردید.

ساخت این راه در سال 1038 هجری، آخرین سال پادشاهی شاه عباس، آغاز شد. ساخت کاروان سرا و کاخ در 1500متری آن از اقدامات دیگر بود. کاخ از بیرون 86 متر و 47 متر پهنا دارد و دارای دو حیاط بزرگ است. حیاط نیمروزی محل اقامت شاه و همراهان و شکارچیان بوده و حیاط شمالی ویژه ی حرمسرا بوده است.

مسیر آران و بیدگل به مرنجاب نیز یکی از جاده های مهم منطقه بود. مرنجاب محل انشعاب راه های ارتباطی به شمار می رفته و اصفهان را به شهرهای کاشان و تهران و مشهد و از طرفی کاشان را به گرمسار، ورامین و از سوی دیگر اردستان و یزد پیوند می داده و تمام راه ها و مسیر از دیدگاه پیوند آن ها با پناهگاه زیر زمینی نوش آباد، سازه ای دست کند است که بدون شک در دوران پیش از اسلام در دل صخره های گلین – آهکی کنده شده است. این سازه بزرگ در چهار طبقه و با مهارتی بس شگرف ایجاد گردیده و مشابه به سازه ی دستکند ریس در نیاسر کاشان است، لیکن در اندازه های بزرگ تر.

جاده ی ابریشم مهم بوده اند. در مرنجاب چند کاروان سرا که ساخت آنها به درستی روشن نیست که از چه دوره ی تاریخی است، لیکن بنای آن پیش از دوره ی صفویه است. از جمله کاروان سرای چاه دست کن که به نظر میرسد اتراق گاه و یا دژ نظامی بوده است. دو کاروان سرای دیگر در باختر و نیمروزی خاوری کاروان سرای مرنجاب نیز در زمانی پیش از ساخت کاروان سرای مرنجاب بنا شده اند.

کاروان سرای بزرگ مرنجاب به فرمان شاه عباس در ۵۰ کیلومتری آران و بیدگل و ۶۰ کیلومتری کاشان بنا گردید. سردر ورودی کاروان سرای رو به برآمدن خورشید دارد و پس از هشتی زیبای آن به حیاط چهار ایوانی آن که پیرامون آن را صفه ها و اتاقهای می رسیم کاروانیان فرا گرفته اند. اصطبل ها که به صورت دالان در پشت اتاق ها قرار گرفته اند، دارای سکوها و سقف تاق چشمه ای هستند.

در چهارگوشه ی بیرونی کاروان سرا برج های تدافعی آن به صورت دو طبقه قرار گرفته اند. ورودی طبقه زیرین در درون راهروی اصطبلها و طبقه ی زبرین از روی پشت بام جهت نگهبانی مورد استفاده قرار گرفته است. آب مورد نیاز کاروانیان از طریق کاریز آب شیرین فراهم می شده است. هم اکنون، روبه روی سردر ورودی استخر آبی قرار دارد که آب آن از کاریز فراهم میگردد و طراوت خاصی را به کاروان سرا بخشیده است.

جاذبه های تاریخی دیگر آران و بیدگل

مسجد جامع قاضی، مسجد جامع نقشینه ی بیدگل، مسجد جامع نوش آباد، پناهگاه زیر زمینی نوش آباد، کاروان سرای ابوزیدآباد، آب انبار، حمام و رختشوی خانه ی خواجه، قلعه های سیزان و کرشاهی و امام زاده هلال از دیگر جاذبه های دیدنی این شهرستان به شمار می روند.

مسابقات شترسواری به طور سالانه، دریاچه ی نمک و کوه های یخاب جلوه های بی همتایی را به عاشقان طبیعت ارزانی می دارد. تپه های شنی و ماسه ای که گاه بلندی آنها به ۵۰ متر می رسد، چشم اندازی رویایی از هنر نقش آفرین طبیعت آفریده که شگفتی بینندگان را بر می انگیزد.