سمیرم، سرزمین چشمه های بهشتی

سمیرم، سرزمین چشمه های بهشتی

این شهرستان در نیمروز استان اصفهان با گستردگی ۵۲۲۴ کیلومتر مربع قرار گرفته است و از شهرستانهای کوهستانی استان به شمار میرود و افزون بر ۶۷۰۰۰ نفر جمعیت دارد شهر سمیرم مرکز این شهرستان به شمار می رود که در بلندی ۲۵۰۰ متر از سطح دریای آزاد واقع شده این شهر در فاصله ی ۱۶۰ کیلومتری نیمروز اصفهان واقع شده است. شهرستان سمیرم بر اساس آخرین تقسیمات کشوری دارای دو بخش، مرکزی و پادنا و ۴ شهر سمیرم، حنا، ونک و کمه و ۵ دهستان است. شهرستان سمیرم در دامنه های رشته کوه زاگرس قرار گرفته است. به ویژه در شمال کوههای دنا که مرز استان اصفهان و کهگیلویه و بویر احمد را تشکیل می دهد. سمیرم به یمن بارندگی فراوان، دارای رود و چشمه های فراوانی است. از جمله رود سولگان، ونک، کندوان، حنا، سمیرم، ماربر، خراسان و شمس آباد را میتوان نام برد. فرسان از چشمه های نواحی باختری و نیمروزی باختری و به هم پیوستگی آنها به وجود می آید که در نهایت به رود کارون میپیوندد. شهرستان سمیرم را چمنزارهای گسترده فرا گرفته است که گستره ای برابر با ۶۷ درصد از زمین های شهرستان را تشکیل میدهد. میانگین بلندی شهرستان ۲۰۰۰ تا ۲۵۰۰ متر از سطح دریا می باشد. رویش گیاهان و گونه های گوناگون آن از بلندی ۱۷۰۰ تا ۳۰۰۰ متر میباشد و از گیاهان بسیار بارز و غالب آن، درمنه میباشد که قشقایی های آن را یوشن مینامند و باور دامداران سمیرم این است که تغذیه ی دام از این بر گیاه موجب عطرآگین شدن شیر و گوشت دام می گردد. در ایران ۶۰۰ گونه گون می روید و می از این میان، گونه های گونی که در بلندیهای ۲۰۰۰ تا ۳۰۰۰ متر با ۳۰۰ میلیمتر بارندگی سازگاری دارند در کوه های سمیرم رویش می کنند. از گونه های مهم آن گون گزی است که از آن گزانگبین به دست می آید. گون خوشک و گون زرد نیز بسیار در این شهرستان می کنند. نزدیک به ۹ گونه گون نیز دارای صمغ می باشند که این صمغ، کتیرا نامیده میشود و از این رو، استان اصفهان از استانهای کتیرا خیز ایران به شمار میرود و تولید سالانه ی آن نزدیک به ۲۰۰ تن گزارش شده است. به جز گونه های نامبرده، گیاهان دیگری چون بادام تلخ، زرشک، پسته وحشی، جو وحشی، گل گندم، آویشن و شبدر نیز در این منطقه می روید.

کشاورزی نیز در سمیرم از رونق بسیار خوبی برخوردار است و ۱۲ درصد از زمینهای زیر کشت استان را به خود اختصاص داده است. مهمترین فرآورده های کشاورزی سمیرم،همانا سیب سمیرم است و ۷۵ درصد از سطح زیر کشت سیب درختی استان را شامل میشود. افزون بر آن گندم، جو، چغندرقند، حبوبات و علوفه نیز در این شهرستان به تولید انبوه میرسد. پوشش گیاهی خوب این سرزمین و رویش گلهای رنگارنگ، پرورش زنبور عسل و تولید عسل را نیز مقدور ساخته است و سالانه ۷۲ تن عسل در شهرستان تولید میگردد. شهرستان سمیرم از معادن فراوانی نیز برخوردار است که بیشتر معادن را خاک نسوز، سنگهای مرمر، مس، سرب و گچ شامل میشود. از این میان بهره برداری از معادن خاک نسوز و سنگ مرمر به شکل چشم گیری صورت میگیرد.

شهرستان سمیرم دارای آب و هوای کوهستانی، با زمستانهای سرد و پر برف و تابستان های معتدل است. میزان بارندگی سالانه در این شهرستان بین ۳۵۰ تا ۵۰۰ میلیمتر میباشد. مردم این شهرستان را فارس، لر و قشقاییها تشکیل میدهند که زندگی شهرنشینی، روستایی و کوچنده دارند. کوچندگان (عشایر) این شهرستان از راه دامداری کسب درآمد میکنند. سالانه افزون بر ۳۰۰۰۰ نفر از قبیله های گوناگون این ایل به شهرستان سمیرم کوچ کرده و نزدیک به ۵ ماه از سال را در این شهرستان به سر برده و در زمستان به مناطق نیمروزی کوچ میکنند.

ایل قشقایی از شش قبیله ی دره شوری، فرسمیدان، شش بلوکی، کشکولی بزرگ، کشکولی کوچک و باسایی تشکیل شده اند. عشایر بیشتر در نواحی نیمروزی شهرستان، یعنی در بخش پادنا و در دهکده های آب ملخ، خینه، خفر و ماندگان اقامت میکنند.

پیشینه ی تاریخی این شهرستان به روزگاران پیش از اسلام باز میگردد و شواهدی نیز از وضعیت مدنی این شهرستان در دوره ی هخامنشیان به دست آمده است. همچنین، یادگارهایی نیز از روزگار ساسانیان در شهرستان برجای مانده است و به سبب آب و هوای مطلوب آن در تابستان، همواره مورد توجه حکمرانان بوده است. درباره ی واژه ی سمیرم نیز میتوان گفت که این واژه برگرفته از واژه ی سمیران و این خود از دو واژه ی سرو و ران (به معنای جا و مکان) آمده است. نیز میگویند، سمیرم برگرفته از واژه ی «زمیران» به معنای سرزمین سرد است و نیک میدانیم که سمیرم از نقاط سردسیر استان به شمار میرود.

یادگارهای تاریخی و جاذبه های طبیعی شهرستان در دهکده ی قلعه سنگی، در نزدیکی سد حنا، (۱۵ کیلومتری سد حنا) و در کوهپایه های مشرف به این سد (در فاصله ی ۴۵ کیلومتری نیمروزی سمیرم) دژی مستحکم از روزگار ساسانیان بر جای مانده است. در این دژ، یک آتشدان بزرگ شناسایی گردیده که جنبه ی آیینی دژ را نیز گواهی می کند. آتشدان در بلندی ۳۰۰ متری از پای کوه قرار دارد و پیش از رسیدن به بالای قلعه، استخر بزرگ سنگی حفر گردیده و ۱۳ پله نیز از لب استخر تا کف آن طراحی گردیده است.

میله های سنگی پیرامون سمیرم نیز به طور حتم، مربوط به آتشدانهای دوران پیش از اسلام است.این میله ها دارای 40 سانتی متر پهنا و 225 سانتی متر بلندی هستند. سمیرم از دوران سلجوقیان نیز مسجدی به یادگار دارد. تاریخ بنای مسجد جامع قلعه مربوط به دوران زمامداری ملکشاه سلجوقی (485-465) هجری است که در سنگ نبشته ی آن، نام پادشاه و تاریخ بنای آن آمده است. مجموعه ی مسجد، آسیاب و حمام خانعلی در بخش مرکزی سمیرم نیز از یادگارهای به جای مانده از دوران سلجوقیان است.

بافت شهری و روستایی سمیرم نیز دیدنی است. شهر سمیرم در بخش قدیمی دارای خانه های پلکانی است که در شیب کوه بنا شده اند. پاره ای از دهکده های این سامان نیز آرایشی هماهنگ با خانه های موزون و متقارنی دارند که در چشمه سارهای پر آب و خنک و طبیعت سرسبز و خرم دارای زیبایی وصف ناپذیری هستند.

آبشار سمیرم در فاصله ی 6 کیلومتری خاور سمیرم و در ژرفای تنگه ای با دیواره های سنگی جلوه نمایی می کند و در بلندی 2465 متری از سطح دریای آزاد قرار گرفته است. بلندی آبشار در آغاز افزون بر 70 متر بوده که بر اثر فرسایش گذرگاه آب، از بلندی آن کاسته شده و هم اکنون افزون بر 40 متر بلندی دارد. آب، شیرین و دایمی است و از چشمه ی عزیزخان فراهم می گردد. آب دهی آن بطور میانگین 5/1 تا 2 متر مکعب در ثانیه است. آبشار فضای مناسبی را نیز برای رشد گیاهان گوناگون در محل فراهم نموده است.

آبشار خفر در ۸۰ کیلومتری نیمروز باختری سمیرم و در دهکده ای به همین نام قرار گرفته است. دهکده ی خفر نیز بر دامنه ی کوه های دنا و بر روی زمینهای پر شیب بنا گردیده و دیدنی است. آب ناشی از ذوب برف و سرازیر شده از آبشار به صورت رودی پرآب جاری است.

تخت سلیمان و چشمه ی آب ملخ در فاصله ی چند کیلومتری دهکده ی نیم روز، اشکفتی در دامنه ی کوه وجود دارد که از دهانه ی آن چشمهای زیبا با آب گوارا و دلنشین میجوشد و در اثر گذر آن چشمه از میان کوه در طی سالیان دراز، سکویی زیبا به وجود آمده، بسیار زیبا و دیدنی که به تخت سلیمان نامی شده است.

این سکوی، سنگی همچون تاقی پل مانند بر روی آب در جریان، یکی از نادر جاذبه های طبیعی کشور را به وجود آورده است. لازم به یادآوری است این جاذبه های تاریخی و چشمه ی آب ملخ در ۴۵ کیلومتری نیمروز باختری سمیرم در دهکده ی آب ملخ قرار گرفته است و دهکده در بین کوههای سر به فلک کشیده قرار دارد و به دلیل وضعیت ویژه ی تابش آفتاب در آن به دهکده ی نیم روز نیز شهرت یافته است.

چال قفا منطقه ای است در باختر سمیرم و در فاصله ۲۰ کیلومتر شهر با درختان جنگلی تنک و پوشش گیاهی جالب توجه که از مناطق ییلاقی ایل قشقایی به شمار میرود. چال قفا دارای چشمه های فراوانی است که مهمترین آنها، چشمه سرد نام دارد. چال قفا، پیش از این از شکارگاههای سمیرم به شمار می رفته است.

آبشار بی بی سیدان در فاصله ی ۴۸ کیلومتری نیمروز شهر سمیرم و در نزدیکی دهکده ی بی بی سیدان با چشم اندازی زیبا و دیدنی قرار دارد. در فاصله ی ۵۵ کیلومتری نیمروز باختری سمیرم، دهکده ی رودآباد قرار دارد که از نقاط سمیرم دیدنی شهرستان است، و محل پیوست رود ماربر و کاسگان نیز میباشد.

چشمه بازنگ در فاصله ی ۷۲ کیلومتری نیمروز شهر سمیرم و در شهر کمه قرار دارد. در نزدیکی این چشمه تلوزیری معروف به گبر نشینان قرار دارد که از یادگارهای روزگاران پیش از اسلام و تاریخ کهن کمه است.

اشکفت دنگزلو در فاصله ی 115 کیلومتری نیمروز سمیرم و 12 کیلومتری دهکده ی بیده و در دنگزلو قرار دارد. دسترسی به این اشکفت نیاز له امکانات کوهنوردی دارد. قندیل های واژگون و ایستاده ی اشکفت به فراوانی در درون آن وجود دارد و آب نیز به صورت چشمه در اشکفت جاری است.

آبشار تخت قرچه و آبشار تنگ سیر در مرکز سمیرم نیز دیدنی است. آب زلال و شیرین آبشار از چشمه ی خوانسار، در ابتدای شهر، تغذیه می گردد و از فراز دیواره های سنگی و آهکی سرازیر می گردد. در مسیر پیوند این دو آبشار، دخمه ها و اشکفت های کنده کاری شده، گواه دیرینگی این سرزمین است.

کوهپایه های دنا در دامنه ی کوه های دینار، در نیمروز و نیمروز خاوری سمیرم، مناطقی بکر با چشم اندازهای زیبا و بی همتا به چشم می خورد.

در فصل بهار، این کوهپایه ها سرشار از سرسبزی و خرمی است و زمزمه ی آب روان از چشمه سارها و رودها و نغمه ی پرندگان را به خوبی می توان لمس کرد و به گوش جان شنید. در زمستان، این کوهپایه ها پوشیده از برف زمستانی است و مکان خوبی برای ورزش های زمستانی است.

راه صعود به قله های بلند این بلندی ها نیز از همین کوهپایه ها و دهکده های منطقه ی پادنا هموار است. افزون بر دنا، قله های قاش، مستان، مورگل و بیژن دو نیز دست یافتنی است.

صنایع دستی و سوغات سمیرم، عشایر سمیرم نقش بسزایی در اقتصاد وابسته به صنایع دستی این شهرستان دارد و فرآورده هایی چون گلیم، جاجیم، زیلو، قالیچه، کلاه و دستکش پشمی، خورجین، پشتی، کشک، پوست و پشم، قره قورت دستاورد این مردم پرکار و زحمتکش است که می تواند سوغاتی گران قدر از این سرزمین پرگوهر باشد.