میراث جهانی یونسکو

قطعا به عنوان یک شهروند ایرانی نام هایی همانند سازمان جهانی یونسکو یا میراث جهانی یونسکو را شنیده اید، اما شاید شما نیز همانند اغلب مردم تصور کنید که منظور و مقصود از هر دوی آن ها یکسان است.

در ابتدای مقاله بد نیست به این مهم اشاره کنیم که میراث جهانی یونسکو زیر مجموعه سازمانی به همین نام است که با هدف حفظ ارزش های مربوط به برخی از جاذبه های طبیعی یا ساخته شده به دست بشر تاسیس گردید و هم اکنون بسیاری از آثار تاریخی و طبیعی را در حصار حمایت های خود قرار داده است.

آشنایی با میراث جهان یونسکو

میراث جهانی یونسکو مکان یا چشم اندازی است که توسط یونسکو به عنوان مکانی ارزشمند از حیث ارزش تاریخی، علمی و فرهنگی شناخته می شود و برای انتقال به نسل های بعدی و از طریق معاهدات خاصی مورد حمایت قرار می گیرد. علت ایجاد و تاسیس میراث جهانی یونسکو اعطای ارزش های فراملی به برخی از آثار ارزشمند در زمینه صنعت گردشگری است.

تاریخچه کمیته میراث جهانی یونسکو

اولین گام برای تاسیس کمیته میراث جهانی یونسکو در سال 1954 برداشته شد و علت آن هم باز می گردد به حفظ دره نیل و گنجینه های فرهنگی مصر باستان در نوبیا که ممکن بود بر اثر ساخت سد آسوان در مصر از بین بروند.

در سال 1960 دبیر کل یونسکو از کشورهای عضو این سازمان درخواست نمود تا تمامی راهکارها و پیشنهادات خود را برای حفظ این آثار ارزشمند ارائه دهند.

نتیجه تلاش های فوق یک کمپین بین المللی بود که منجر به نجات نوبیا گردید. این کمپین در سال 1980 به پایان رسید و نتیجه آن نیز حفاری و ثبت صدها اثر، مرمت هزاران شی تاریخی و نیز نجات و جابجایی تعدادی از معبدهای مهم بود که تقریبا یک هزینه 80 میلیون دلاری را به دنبال داشت.

پس از این موفقیت عظیم یک پیش نویس برای حفاظت از مکان هایی با ارزش فرهنگی و تاریخی با کمک شورای بین المللی مکان ها و بناهای یادبود تهیه گردید که مهم ترین پیشنویس این کمیته است. ساخت کمیته میراث جهانی یونسکو در سال 1972 و هشت سال قبل از اتمام کمپین حفظ نوبیا اتفاق افتاد.

معیارهای ثبت آثار در فهرست میراث جهانی

معیارهای ثبت اثر در فهرست میراث جهانی یونسکو به دو بخش معیارهای طبیعی و فرهنگی تقسیم می شوند که در ادامه به تشریح هر یک از آن ها خواهیم پرداخت.

معیارهای طبیعی

• نمونه مورد نظر باید از حیث زیباشناسی یک گزینه منحصر بفرد و استثنایی باشد.
• باید مراحل مختلف زمین شناسی و فرایند شکل کنونی بخشی از زمین باتوجه به ویژگی های فیزیولوژیکی و جغرافیایی را در بر بگیرد.
• باید یک نمونه غنی از فرایندهایی باشد که نوع اکوسیستم مربوطه و تحول و توسعه آن را در منطقه مورد نظر به نمایش بگذارد.
• مکان مورد نظر باید یک منطقه ویژه باشد که در حفظ گونه های جانوری یا تعدادی از آن ها اهمیت فوق العاده ای دارد.

معیارهای فرهنگی

• مکان مورد نظر باید یک شاهکار بشری و ساخته شده به دست بشر باشد.
• مبادله برخی از ارزش های زمان در طول تاریخ را به نمایش بگذارد. به عنوان مثال نفوذ فرهنگ و هنر معماری یا هنرهای تجسمی را از یک ملت به ملت دیگر نشان دهد.
• شاهدی منحصربفرد برای سنت ها و فرهنگ های زنده یا تاریخی باشد.
• نمونه استثنایی باشد که ویژگی های فرهنگ و هنر در یک دوره خاص را به خوبی به نمایش می گذارد.
• نمونه انحصاری از بناهایی باشد که تعامل انسان با محیط زیست در طول تاریخ تا دوره معاصر را نشان می دهد.
• مکان مورد نظر باید به صورت مستقیم یا غیر مستقیم با ارزش ها و سنت هایی که برای تمام مردم جهان یا بخش قابل توجهی از آن ها حائز اهمیت است در تعامل باشد.

یونسکو

یونسکو سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی سازمان ملل متحد و یکی از سازمان های تخصصی آن است که با هدف ایجاد صلح، ریشه کن کردن فقر، توسعه پایدار و گفتگوی بین فرهنگی از طریق آموزش، علوم، فرهنگ، ارتباطات و اطلاعات تاسیس شده است. تا پیش از تاسیس یونسکو کمیته بینالمللی همکاری اندیشمندانه جامعه ملل اهدافی همانند اهداف فوق را دنبال می نمود.

سازمان جهانی یونسکو هم اکنون دارای 193 عضو رسمی و فعال است؛ به این میزان باید 11 عضو وابسته را نیز اضافه کرد. اکثر دفاتر یونسکو به صورت ملی و منطقه ای فعالیت می کنند، اما بسیاری از آن ها در پاریس مستقر هستند. همانطور که بیان شد کمیته میراث جهانی زیرمجموعه سازمان جهانی یونسکو است.

مزایای ثبت جهانی یونسکو

مزایای بسیار زیادی به دنبال ثبت برخی از آثار در فهرست جهانی یونسکو مشاهده گردید. ایجاد یک جهان بدون مرز برای حفاظت از برخی پدیده های طبیعی و انسانی از مهم ترین مزایای تاسیس این سازمان بوده است.

حفظ میراث گذشته برای آیندگان یکی دیگر از مزیت هایی است که هرگز نباید آن را نادیده گرفت. معرفی برترین و ارزشمندترین آثار جهانی به کسانی که علاقه خاصی به گردشگری دارند نیز نباید دست کم شمرده شود. این امر در توسعه صنعت گردشگری سهم بسزایی داشته است.

ثبت جهانی یونسکو همچنین باعث شده است کشورهایی با تاریخ غنی یا جغرافیای استثنایی معرفی شده و بیشتر در معرض توجه قرار گیرند. دولت ها در برابر حفظ این آثار متعهد بوده و نمی توانند به صورت خود مختار و بدون توجه به آیندگان در خصوص سرنوشت آثار ثبت شده تصمیم بگیرند.

امکان دریافت کمک های مالی برای حفظ آثار در معرض خطر ساده تر شده است و این امر از همان بدو تاسیس سازمان و در زمان حفظ گنجینه های نوبیا به خوبی مشاهده شد.

رتبه ایران در یونسکو

ایران با ثبت 24 اثر تاریخی و طبیعی در رده دهم جدول رتبه بندی یونسکو قرار دارد. مکان های اول تا نهم نیز به ترتیب در اختیار ایتالیا، چین، اسپانیا، فرانسه، آلمان، هند، مکزیک، انگلیس و روسیه است.

کشور ایتالیا و چین توانسته اند تاکنون 54 و 53 اثر تاریخی و طبیعی خود را در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت برسانند. انتظار می رود با توجه به افزایش توجهات مربوط به صنعت گردشگری، میزان آثار ثبت شده کشور ایران در این فهرست نیز افزایش یابد.

اولین اثر ثبت شده ایران در میراث جهانی یونسکو

ایران از فوریه سال 1975 به عضویت کنوانسیون میراث جهانی یونسکو درآمد. اولین آثار ایرانی که در فهرست جهانی یونسکو قرار گرفتند، میدان نقش جهان اصفهان، تخت جمشید و چغازنبیل بودند. ثبت این آثار به سال 1979 بازمی گردد. این روند تا سال 2019 تداوم یافت و منجر به ثبت بیست و یک اثر فرهنگی و طبیعی دیگر گردید.

اولین اثر طبیعی ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو

شاید قدری عجیب باشد، اما در کشور ایران کویر بسیار زیبایی به نام دشت لوت وجود دارد که به عنوان اولین اثر طبیعی ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو شناخته می شود. دشت بسیار زیبای لوت در جنوب شرقی ایران است که دارای مساحتی بالغ بر 40 هزار کیلومتر مربع در بخش هایی از کرمان، سیستان و بلوچستان و خراسان جنوبی قرار دارد و تقریبا 10 درصد از وسعت ایران را دربر گرفته است.

بیابان لوت، بیست و هفتمین بیابان بزرگ جهان نام دارد اما هوای فراگرم و خشکی داشته و تحمل دمای آن در برخی از اوقات سال امکان پذیر نیست. هسته مرکزی این کویر در سال 2004 الی 2009 به عنوان گرم ترین نقطه زمین شناسایی شد.